Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Senem Ertuğrul Mut, Baş Ağrıları, Migren, Migrenin Özellikleri, Migreni Tetikleyen Etkenler Ve Migrenle İlgili En Çok Merak Edilen Konular Hakkında Bilgiler Verdi.
Baş ağrısı toplumda ve nöroloji polikliniklerinde en sık görülen şikâyetlerin başında gelir.  Baş ağrısı şikâyeti olanların oranı toplumda yüzde 90’lara ulaşır.  Tüm baş ağrılarının yüzde 90’ını ise migren ve gerilim tipi baş ağrıları oluşturur.

Uluslararası Baş Ağrısı Derneği, baş ağrılarını 14 ana grup ve yüzlerce alt grup olarak sınıflandırmıştır.  Doğrudan doğruya baş ağrısı tablosuyla ortaya çıkan, başka bir hastalıkla ilişkisi olmayan baş ağrıları primer baş ağrılarıdır.  Bunlar migren, gerilim tipi ve küme baş ağrılarıdır.  Sekonder baş ağrıları ise yüzde 10 oranında görülen, nedeni belli bir hastalığa bağlı olarak, beyin damar hastalıkları, sinir sistemi hastalıkları, beyin tümörleri, göz hastalıkları, sinüzit, menenjit gibi hastalıkların seyri sırasında ortaya çıkan baş ağrılarıdır.

Migrenin Özellikleri

• Genelde ağrı başın tek tarafındadır
• Ağrı zonklayıcı özellikte, orta veya şiddetlidir
• Bulantı, kusma olur
• Krizler (atak) halinde gelir
• Ağrı 4 ile 72 saat arası sürer
• Ağrı başlangıcında görme bozuklukları olur (auralı tipinde)
• Baş hareketleri ve fiziksel aktiviteyle ağrı artar
• Işıktan ve sesten rahatsız olma durumu yaşanır

Migren genel olarak, ‘Aura’lı dediğimiz ön belirtili migren ve aurasız migren olarak iki gruba ayrılır.  Migrenlerin yalnızca yüzde 10’u auralıdır.

Migrenin Aurası Nedir?
Aura, ön belirtili migrende rastlanan şikayetlerdir.  Bu belirtilerin çoğu görmeyle ilgilidir. Hasta, parlak ışıklar, zig zag çizgiler gördüğünü ya da görmenin bulanıklaştığını, bir alanda veya bir bölgede görme kaybı olduğunu söyler.  Ayrıca kolda, bacakta uyuşma, baş dönmesi, konuşmayla ilgili bozukluklar da görülür.  Ortalama 20–30 dakika sürer ve ardından ağrı başlar.

Çevresel faktörler, genetik olarak yatkın kişilerde, beyinde bir aktivasyon yaratırlar.  Bu aktivasyon, beyin damarlarında genişleme yapar ve kimyasal maddeler açığa çıkar.  Bunlar sinirleri uyararak ağrıya neden olurlar.

Migrende Kalıtımın Etkisi Var Mı?
Migrenlilerin yakın akrabalarında migren olma olasılığı yüksektir.  Genetik bozukluk migrenin sadece bazı özel tiplerinde gösterilebilmiştir.

Çocukluklarda Migren Görülür Mü?
Tüm migrenlilerin yüzde 10 – 15 kadarında hastalık, çocukluk çağında başlar.  Migrenin çocukluk çağında görülme oranı ise yüzde 3 – 5 kadardır.  Bu rakam ergenlikten sonra yüzde 10’ların üstüne çıkar.  Uyku düzensizliği, uyuma güçlüğü, nedensiz kusmaları, alerjisi, araba tutması olan çocuklarda ileride migren gelişme olasılığı daha fazladır.

Migreni Tetikleyen Faktörler

• Yükseklik değişiklikleri
• Hava kirliliği, sigara dumanı
• Parlak ışık veya titreyen ışık
• Yüksek ve devamlı gürültü
• Parfüm kokusu, kuvvetli diğer kokular ve kimyasal maddeler
• Hava durumundaki değişiklikler (basınç, sıcaklık ve nem değişikliği, lodos)
• Mevsimsel değişiklikler (sonbahar ve ilkbahar en kötü zamanlar)
• Açlık, öğün atlama
• Çok ya da az uyuma, uyku düzenindeki bozukluklar
• Uçak yolculukları
• Doğum kontrol hapları
• Kadınlarda hormonal değişiklikler (adet dönemi)
• Bazı yiyecek ve içecekler (çikolata, kabuklu kuruyemiş, kırmızı şarap vb)

Migreni tetikleyen faktörler arasında pek çok besin sorumlu tutulmaktadır.  Ancak, her hastada migren ağrısını arttıran yiyecek farklı olabilir.  Önemli olan kişinin ağrısını tetikleyen maddeyi kendisinin bulup, keşfetmesidir.

Migren Kadınlarda Niçin Daha Fazla?
Bu, kadınların hormonal düzeniyle ilgili bir durumdur.  Menopozdaki kadında migren krizleri seyrekleşir.  Hamilelikte de 3 ile 9’uncu aylar arasında migren krizleri azalır.

Gerilim Tipi Baş Ağrısının Migrenden Ayırt Edici Yönleri

• Gerilim tipi baş ağrısı sıklıkla stresten kaynaklanır.
• Tüm başı tutar, tepede etkilidir. Başın arkasından öne yayılma gösterir.
• Çok nadir tek taraflı olabilir.
• Bulantı olabilir ama kusma görülmez.
• Bir hafta - 15 gün ağrıyla (hafif) geçer.
• Ağrı kriz şeklinde olmaz.
• Ağrı başlamadan önce görme bozuklukları olmaz.
• Hareket etme ağrıyı artırmaz.

Migren Tedavisi
Tedavideki hedef, tetik çekici faktörleri azaltmak, sinir sistemindeki hassasiyeti ve ağrı sırasında ortaya çıkan damar ve damar çevresindeki olayları baskılamaktır.  Temel tedavi, koruyucu ve atak tedavisi olmak üzere ikiye ayrılır.  Eğer hastanın ağrıları ayda bir iki kez görülüyorsa sadece atak sırasında tedavi önerilir.

Atak-Ağrı Tedavisi
Ağrı tedavisinde basit ağrı kesiciler, steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar ve triptanlar kullanılır.  Ağrı kesici  ilaçlar sık kullanıldığı takdirde ağrıyı sürekli yapar ve bazen daha ciddi yan etkilere yol açabilirler.  Atak sırasındaki bulantı ve kusma için de anti emetik grubu ilaçlar verilir.  Ağrı kesiciler atağın başında alınmalıdır.  Emilimi hızlandırmak için de bulantıyı önleyici ilacın ağrı kesiciden önce alınması gerekir.

Koruyucu-Önleyici Tedavi
Bir ay içinde atak sayısı üçü, dördü geçiyorsa o zaman sadece atak sırasında değil, migren atağını önlemeye yönelik ilaçları da kullanmak gerekir.  Kişi ayda, ya da 6 ayda bir kez migren krizi geçiriyorsa uygulanmaz.  Ağrı kesicilerin hergün alınması sakıncalıdır.  Koruyucu tedavide ilaçlar her gün alınır.  Bu amaçla kalp ilaçları, depresyon ilaçları, epilepsi ilaçları kullanılmaktadır.

İlaç Dışında Tedavi Alternatifleri Var Mı?
Gerilim tipi baş ağrısında biofeedback (geri iletim - gevşeme eğitimi), migrende akupunktur, kronik ağrılarda doku masajı, Riboflavin, magnezyum, ‘fever few’ bitkisi içeren ilaçlar alternatif tedaviler olarak kullanılmakta ve bazı hastalarda yararlı olmaktadır.

Botox Tedavisi Migrende Yararlı Mı?
Son yıllarda baş ağrısı tedavisinde de kullanılmaya başlanan bu ilaç, sık gelen ve kronik ağrılarda bir tedavi alternatifi olmakla birlikte çok pahalı olması nedeniyle pratikte kullanılan ve öncelikli bir tedavi değildir.

Sürekli Baş Ağrıları Neden Olur?
Sürekli ağrılarda sekonder bir neden olup olmadığı mutlaka araştırılmalıdır.  Daha önce periyodik gelen ağrıları olan hastalarda ağrılar süreklilik kazanmışsa, hastanın çok sayıda ağrı kesici ilaç kullanmış olması ya da altta psikolojik nedenlerin var olabileceği olasılığı düşünülmelidir.

Ağrı Kesiciler Sürekli Kullanıldıklarında Bağımlılık Yapar Mı?
Morfin türevi olmayan ağrı kesiciler sürekli kullanıldıklarında temel olarak bağımlılık yapmaz.  Ancak ilaç kötü kullanımına bağlı baş ağrısı dediğimiz yeni bir ağrı türü de eklendiği için hastalar böyle hissedebilirler.  Bu durumda hastanın mutlaka bir hekime başvurarak ağrı kesiciler dışında bir tedavi için yardım alması gereklidir.

İleri Yaşlarda Görülen Baş Ağrılarının Nedenleri Nelerdir?
İleri yaşlarda başlayan baş ağrılarında öncelikle altta yatan bir neden olup olmadığı araştırılmalıdır. Migren yaşla birlikte azalma gösteren bir hastalıktır. %2 oranında ileri yaşlarda başlayabilir. Özellikle ileri yaşta başlayan ve baş ağrısı nedeni olan iki hastalık temporal arterit (özel bir damar iltihabına bağlı baş ağrısı) ve hipnik (gece gelen) baş ağrılarıdır.  Bu nedenle 50 yaş üzerindeki bir hastada yeni ortaya çıkan baş ağrıları varsa mutlaka doktora danışılmalıdır.

Başı Ağrıyan Hasta Ne Zaman Mutlaka Doktora Başvurmalı?

• Ağrı sürekli ve artan şiddette ise
• İlk kez ağrıyla tanışan kişinin yaşı 10’un altında, 50’nin üstündeyse,
• Daha önce mevcut olan ağrının şiddeti, şekli değiştiyse, tedaviye cevap vermiyorsa,

Baş ağrısı şimdiye kadar hayatında karşılaştığı en şiddetli ağrıysa ve ağrı bir fiziksel aktivite sırasında (ağır bir yük kaldırmak, cinsel ilişki) ortaya çıkmış ve şiddetini arttırmışsa mutlaka doktora gitmek gerekir.